از آنجا که آگاهی عمومی نسبت به اهمیت مسئله حفظ محیط زیست و داشتن توسعه‌ای پایدار به شدت افزایش پیدا کرده است، توجه به صنعت بازیافت و همه زیرمجموعه‌های این صنعت بزرگ در جهان رو به افزایش گذاشته است؛ زیرا این صنعت رابطه مستقیمی با سلامت عمومی، اقتصاد و حفظ محیط زیست دارد.
از این رو استارتاپ‌هایی در بخش‌های مختلف این صنعت بزرگ در سال‌های گذشته شروع به فعالیت‌های گسترده و ارزشمندی کرده‌اند که در این مقاله می‌خواهیم به معرفی بخش‌های مختلف صنعت بازیافت و بهترین استارتاپ‌های بازیافت و ضایعات در دنیا بپردازیم و شیوه عملکرد، سال تاسیس، مدل درآمدی و تکنولوژی‌های به کارگرفته شده در این صنایع را مورد بررسی قرار دهیم.
۴ بخش اصلی صنعت بازیافت و بهترین استارتاپ‌های بازیافت دنیا در هر بخش
صنعت بازیافت به طور کلی شامل ۴ بخش است که هر بخش به تنهایی صنایع و مشاغل متعددی را در بر می‌گیرد و با چالش‌های مختص خود روبرو است که ما در ادامه به معرفی هر بخش و بهترین استارتاپ‌های بازیافت دنیا در آن بخش میپردازیم.
۱-آموزش و فرهنگ‌سازی
شاید بشود گفت آموزش و فرهنگ‌سازی اصلی‌ترین بخش صنعت بازیافت است که نیاز به پیاده‌سازی دارد و بدون آن این صنعت با مشکلات زیادی روبرو خواهد شد. اما شاید بگویید چرا؟
خب از آنجا که چرخ اصلی صنعت بازیافت را ضایعات می‌چرخاند، اگر مشارکت جمعی برای مدیریت و جمع آوری پسماند وجود نداشته باشد دیگر نمی‌توان خوراک اصلی صنایع بازیافت را تامین کرد و این صنایع ناگزیر باید تعطیل شوند. از این رو آموزش و فرهنگ‌سازی عمومی باعث می‌شود مردم برای مشارکت در این کار ترغیب شوند و کار مدیریت و جمع‌آوری پسماند آسان‌تر و سریع‌تر اتفاق بیفتد.
در عین حال این بخش از صنعت بازیافت چون با تغییر رفتار عموم مردم ارتباط دارد، همواره با چالش‌هایی روبرو است که می‌توان به پیچیدگی و هزینه بر بودن تفکیک پسماندها پس از گردآوری و عدم استقبال افراد از تفکیک در مبدا اشاره کرد.
یکی از راهکارهای اصلی برای حل این چالش تشویق افراد به تفکیک پسماند و تحویل آن به مراکز بازیافت می‌باشد که اگر راهکارهای مناسب آن ایجاد شود و آموزش‌های لازم از همان کودکی و به وسیله آموزش و پرورش داده شود، می‌توان تا حد زیادی این عدم استقبال افراد از تفکیک زباله را کاهش داد.
۲-مدیریت تولید پسماند و جمع‌آوری
پسماند یا زباله چیزی است که در همه خانه‌ها تولید می‌شود و مدیریت پسماند هم مانند زمان، پول و… نیاز به مدیریت دارد که به دلایل متعددی از جمله ضعف در آموزش و فرهنگ‌سازی، این مهم اتفاق نیفتاده و عموم مردم با عواقب مدیریت و جمع‌آوری نشدن پسماند آشنا نیستند.
اینجا لازم است با برخی از این آسیب‌ها آشنا شویم تا شاید بتوانیم قدمی برای کاهش آسیب‌هایی که مدیریت نشدن پسماندها می‌تواند داشته باشد آشنا شویم.
وقتی پسماندها مدیریت و جمع‌آوری نمی‌شوند ناگزیر به محل دفن زباله یا لندفیل‌ها حمل می‌شوند. شاید این در نگاه اول چیز مهمی به نظر نرسد ولی وقتی متوجه شویم دفن این زباله‌ها در زمین چه عواقبی به همراه دارد، شاید نظرمان تغییر کند!
با دفن زباله‌ها در لندفیل‌ها علاوه بر آلوده شدن زمینی که به لندفیل تبدیل شده و محیط اطراف آن، به واسطه شیرابه‌های این زباله‌ها که از آلوده‌ترین آلاینده‌های شیمیایی و از بزرگترین تهدیدهای موجود برای سفره‌ی آب‌های زیرزمینی به شمار می‌آیند محیط زیست و به تبع آن سلامت انسان‌ها و جانوران به شدت به خطر میفتد که این تنها بخشی از آسیب‌های مدیریت و جمع‌آوری نشدن پسماندها است.
از طرف دیگر با استفاده بهینه از ضایعات به واسطه مدیریت پسماند و جمع‌آوری درست آن‌ها، می‌توانیم هزینه‌های تولید انواع محصولاتی که از مواد اولیه‌ای مثل پلاستیک، آهن، شیشه و چوب تشکیل می‌شوند را حتی تا ۶۰ درصد کاهش دهیم که عدد قابل توجهی است و می‌تواند تاثیر زیادی روی بهبود اوضاع اقتصادی کشور داشته باشد.
گرچه این کار با چالش‌های زیادی مثل بهینه نبودن روش‌های جمع آوری پسماند فعلی روبرو است؛ اما با ایجاد بسترهای مناسبی مثل سایت تفکیکان که بستری مناسب فراهم کرده تا فروشندگان انواع ضایعات را به خریداران ضایعات مرتبط کند، کار فروش انواع ضایعات را برای همه آسان، سریع و امن کرده است.
بخش مدیریت تولید پسماند و جمع‌آوری ۳۰ درصد از استارتاپ‌های بازیافت دنیا را در بر می‌گیرد که در ادامه به معرفی استارتاپ Rubicon global میپردازیم.
روبیکان گلوبال (Rubicon global) استارتاپ حوزه مدیریت تولید پسماند و جمع‌آوری:
این استارتاپ که در زمینه مدیریت تولید پسماند و جمع‌آوری فعالیت دارد، در سال ۲۰۰۸ در کشور آمریکا تاسیس شد و مدل درآمدی آن دریافت حق اشتراک و فروش مجدد پسماند است که در ادامه بیشتر با این استارتاپ آشنا می‌شویم.
این شرکت پلتفرمی نرم‌افزاری است که تولید کنندگان پسماندهای حجیم و ویژه را به شرکت‌های جمع‌آوری پسماند و راننده کامیون‌ها مرتبط می‌کند. به این صورت که مشتریانی که نیاز به جمع‌آوری پسماندهای خود دارند می‌توانند درخواست خود را به صورت آنلاین ثبت کرده، هزینه جمع‌آوری را مشاهده کرده و گزارش‌های مربوط به عملکرد خود را مشاهده کنند.
این شرکت که شبکه‌ای از کامیون‌های جمع‌آوری زباله دارد به مشتریان خود این امکان را می‌دهد تا از طریق اپلیکیشن، درخواست جمع‌آوری زباله خود را بدهند یا حتی برای آن برنامه‌ای تنظیم کنند. روبیکان علاوه بر دریافت هزینه‌های دوره‌ای بر مبنای تعداد دفعات جمع‌آوری و میزان پسماند، می‌تواند با فروش ضایعات قابل بازیافت درآمدزایی کند.
تولدکنندگان ضایعات حجیم و ویژه صنعتی یا خانگی و شرکت‌ها و سازمان‌هایی با تولید پسماند بالا که خارج از محدوده سرویس دهی شهرداری‌ها هستند، مشتری این استارتاپ هستند.
۳-غربال‌گری یا پردازش پسماند
از آنجا که هر نوع ضایعات فرآیند مشخصی برای بازیافت دارد و نمی‌توان ضایعات مختلف که جنس‌های مختلفی دارند را با هم بازیافت کرد، لازم است این ضایعات که به صورت درهم جمع‌آوری و انبار شده است، در جایی غربال‌گری و پردازش شود تا بتوان آن‌ها را بازیافت کرد.
مثلا انواع ضایعات آهنی که در گاراژهای مخصوص ضایعات آهن جمع‌آوری شده است، طی فرآیند پردازش به دسته‌های متعددی از جمله آهن سوپر ویژه، ویژه، حلب، سفاله و… تقسیم‌بندی می‌شود تا بر اساس دمای ذوب متفاوتی که هر دسته دارد، وارد فرآیند بازیافت مختص خود شود.
برای پلاستیک، چوب، شیشه و کارتن و کاغذ هم همین فرآیند لازم است طی شود تا ضایعات در دسته‌های مناسبی قرار بگیرند که فرآیند بازیافت یکسانی دارند.
یکی از چالش‌های پردازش پسماند در ایران استفاده از روش سنتی برای غربال گری و پردازش پسماند است. در حال حاضر این کار در ایران عموما به صورت دستی و به کارگیری کارگرانی که حقوق بسیار پایینی دریافت می‌کنند انجام می‌شود که اصلا روش بهینه و کارآمدی نیست و باعث از دست رفتن حجم بسیار زیادی از فلزات گران بها و ارزشمند می‌شود که به کارگیری تکنولوژی‌های نوین می‌تواند این مشکل را به طور کامل حل کند.
از این رو و برای حل این مشکل استارتاپ‌های زیادی به وجود آمده و حدود ۱۰ درصد استارتاپ‌های بازیافت در دنیا در این بخش مشغول کار هستند و با استفاده از تکنولوژی‌های نوین، به غربال گری پسماند می‌پردازند که در ادامه به بررسی استارتاپ بازیافت Zen robotics میپردازیم.
زن روباتیکز Zen robotics استارتاپ حوزه غربال گری و پردازش بازیافت:
این استارتاپ که در زمینه غربال‌گری پسماند فعالیت می‌کند، سیستم خودکار تفکیک پسماندهای خشک را ایجاد کرده و با شرکت‌های بازیافت و تفکیک پسماند همکاری می‌کند. استارتاپ Zen robotics که در سال ۲۰۰۷ در کشور فنلاند تاسیس شده و با استفاده از فناوری‌های رباتیک و هوش‌مصنوعی، سنسور و machine vision یکی از استارتاپ‌های بازیافت موفق در دنیا به حساب می‌آید که ۱۴.۴ میلیون یورو جذب سرمایه داشته است.
این سیستم روباتیک که برای کاهش هزینه جداسازی پسماند و بهینه کردن آن طراحی شده است قابلیت جدا کردن ضایعات با ارزش از سایر زباله‌ها را با استفاده از بازوهای مکانیکی دارد.
از جمله ضایعات قابل جداسازی توسط این بازوهای مکانیکی شامل انواع فلزات، پلاستیک‌ها، چوب، مواد معدنی و مقواها اشاره کرد که سیستم هوشمند بسیار مناسبی برای شرکت‌های بازیافت و تفکیک پسماند می‌باشد.
۴- بازیافت و فروش مجدد بازیافت
بخش نهایی صنعت بازیافت که بازیافت ضایعات و فروش مجدد مواد حاصل از بازیافت را شامل می‌شود، ۵۰ درصد از استارتاپ‌های بازیافت در دنیا را به خود اختصاص داده است.
ضایعات و پسماندها پس از جمع‌آوری و غربال‌گری به مرحله بازیافت می‌رسند که ضعف در نظارت، جمع آوری و دفع پسماندهای ویژه و خطرناک از چالش‌های زیست محیطی موجود برای بازیافت و فروش مجدد بازیافت به حساب می‌آید که پلتفرم آنلاین برای فروش پسماندهای حجیم و ویژه به بازیافت کنندگان، می‌تواند راهکاری برای این مشکل باشد.
بازیافت پسماند با توجه به نوع ضایعات فرآیندش متفاوت می‌شود. انواع ضایعات را می‌توان به دسته‌های ضایعات تر، ضایعات خشک ارزشمند مثل انواع فلز، ضایعات خشک غیر ارزشمند و نخاله‌های خطرناک و صنعتی تقسیم کرد.
محصول نهایی هر کدام از این پسماندها دو حالت دارد:
یا جنسش تغییر می‌کند، مثل ضایعات‌تر که به خاک تبدیل می‌شود.
یا جنسش تغییر نمی‌کند، مثل ضایعات آلومینیوم که آلومینیوم میماند.
برخی از این ضایعات لازم است طی فرآیندی مخصوص بی‌خطر شوند و سپس وارد فرآیند بازیافت شوند تا از آسیب‌ها و خطراتی که برای محیط زیست و سلامت عمومی دارند جلوگیری شود. مثلا برای بازیافت لامپ‌های فلوئورسنت لازم است با استفاده از دستگاه‌های مخصوص، ابتدا داخل محفظه‌ای شکسته شوند تا گاز آن گرفته شود و سپس وارد فرآیند بازیافت شود.
Recycling technologies استارتاپ بخش بازیافت و فروش مجدد بازیافت:
یکی از استارتاپ‌های بازیافت در دنیا که در بخش بازیافت و فروش مجدد بازیافت فعال است Recycling technologies می‌باشد که در سال ۲۰۱۲ در انگلستان، با هدف حل بحران جهانی پلاستیک تاسیس شد.
این استارتاپ با استفاده از تکنولوژی بازیافت شیمیایی و از طریق دستگاه RT7000، پلاستیک‌های تکه تکه شده را به روغنی به نام پلکس تبدیل می‌کند که جایگزین نفت خام برای تولید پلاستیک است. این تکنولوژی که بسیار جدید است طی فرآیندی حرارتی، پلاستیک‌های ضایعاتی را به مواد اولیه شیمیایی و مونومرهایی تبدیل می‌کند که برای تولید پلاستیک مورد استفاده قرار میگیرند.
مدل درآمدی این استارتاپ مستقیم است، یعنی Recycling technologies پلکس بدست آمده از فرآیند بازیافت شیمیایی را به کارخانه‌های تولید پلاستیک و برخی کارخانه‌هایی که از پلکس به عنوان روغنی صنعتی استفاده می‌کنند میفروشد.
میزان جذب سرمایه این استارتاپ تا سال ۲۰۲۲، دوازده میلیون دلار می‌باشد.
