فلز مس که از استخراج سنگ معدن و انجام فرآیند‌های پرهزینه و پیچیده بدست می‌آید، از جمله فلزاتی است که کاربرد وسیعی در ساخت وسایل و تجهیزات مختلف خانگی و صنعتی دارد.
فلز مس به دلیل داشتن ویژگی‌های مهمی از جمله چکش خوار بودن، انعطاف پذیری و اینکه بارها و بارها می‌تواند بازیافت شود و مجدداً مورد استفاده قرار بگیرد، منحصر به فرد بوده و استفاده مجدد از آن در صنعت بازیافت از اهمیت فراوانی برخوردار است.
شاید بپرسید چرا بازیافت مس این همه مهم است و جمع‌آوری ضایعات مس تا این اندازه رواج دارد؟ برای پاسخ به این سوال ذکر چند نکته ضروری است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت و بیشتر با علت‌های اهمیت بازیافت مس آشنا خواهیم شد.
پس از آن به بررسی جاهایی که مس‌های ضایعاتی یافت می‌شود می‌پردازیم و انواع آن‌ها را بررسی می‌کنیم و در آخر به آشنایی با مراحل بازیافت مس خواهیم پرداخت، پس با ما همراه باشید.
چرا بازیافت مس مهم است؟
صنعت بازیافت به طور کلی از ارکان توسعه پایدار به حساب می‌آید و نه تنها مس، بلکه بازیافت هرچیزی که قابلیت بازیافت شدن داشته باشد، از جمله فلزات، پلاستیک، کاغذ و کارتن، چوب و آهن و میلگرد بسیار مهم است و می‌تواند تأثیرات مهمی بر همه جنبه‌های زندگی انسان‌ها و محیط زیست داشته باشد که بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.
بازیافت مس و حفظ محیط زیست:
مس از جمله فلزاتی است که به صورت سنگ معدن در پوسته زمین یافت می‌شود و برای استخراج آن باید فرایند کشف معدن مس، حفاری، انفجار و استخراج به صورت کامل طی شود تا سنگ معدن مس استخراج شده وارد فرآیند تولید شود.
طی این فرآیند، آسیب‌های بسیاری به محیط زیست وارد می‌شود. گرچه تاکنون طبق آمار، تنها 12 درصد از مس پوسته زمین برداشت شده است اما خوب است بدانیم تنها سیم‌های مخابراتی و برخی تجهیزات نظامی و پزشکی هستند که نیاز به استفاده از مس خالص برای تولید دارند و سایر صنایع و کارخانه‌ها می‌توانند از مس بازیافتی، بدون اینکه از کیفیت آن‌ها کاسته شود، برای تولید محصولات خود استفاده کنند.
این حیف بزرگی است که ما وقتی می‌توانیم از منابعی که در اختیار داریم استفاده کنیم و آسیبی برای طبیعت نداشته باشیم، به محیط زیست آسیب زده و منابع خود را هدر دهیم.
شاید کار ما تنها رساندن این ضایعات به خریداران ضایعات مسی باشد تا آن‌ها این ضایعات را به کارخانه‌های بازیافت رسانده و این منابع را به چرخه تولید برگردانند.
حالا که با وجود سایت تفکیکان فروش ضایعات مسی بسیار آسان، سریع و امن شده بهتر است ضایعات خود را به فروش رسانیم تا به محیط زیست و آسیب ندیدن آن کمکی کرده باشیم.
بازیافت مس و کاهش هزینه‌های تولید:
همانطور که در بالا گفته شد برای تولید مس به صورت مستقیم، لازم است سنگ معدن مس طی فرآیند اکتشاف، حفاری، انفجار، استخراج و حمل و نقل به کارخانه‌های ذوب مس آورده شود تا مس تولید شود.
خب این واضح است که وقتی ما برای تولید محصولات مسی نیازی به طی کردن تمامی فرآیند‌های پرهزینه اکتشاف، حفاری، انفجار، استخراج و حمل و نقل را نداشته باشیم در هزینه‌های تولید مس و محصولات مسی صرفه جویی بسیاری کرده‌ایم و جالب است بدانید این کاهش هزینه برای تولید مس تا 90 درصد می‌رسد! که عدد بسیار بسیار بالایی است و نشان از اهمیت بازیافت مس دارد.
بازیافت مس و رشد اقتصادی:
با توجه به اینکه صنعت بازیافت یکی از ارکان توسعه پایدار در کشور‌ها می‌باشد، توجه به آن در کشورهای توسعه یافته رو به فزونی گذاشته است.
مثلا کشور آمریکا به واسطه تامین مس مورد نیازش از طریق بازیافت مس، دیگر واردات مس ندارد و این بی‌نیاز شدن از واردات، می‌تواند کمک بزرگی به رشد اقتصادی هر کشوری بکند.
بازیافت مس و اشتغال‌زایی:
از طرفی فرآیند بازیافت مس که شامل جمع‌آوری، انتقال، تفکیک و پردازش و بازیافت در کارخانه‌های ذوب مس می‌باشد، نیازمند نیروی کار بسیاری است که این یعنی اشتغال زایی برای افراد زیادی که هر کدام می‌توانند در هر یک از این مراحل، مشغول به کار شوند و یکی از اصلی‌ترین مشکلات حال حاضر جامعه به این واسطه، کمی بهبود یابد.
البته ما در این مقاله نمی‌توانیم به تمامی جنبه‌هایی که بازیافت مس را مهم و ارزشمند می‌کند بپردازیم و تنها به بخش‌های مهم آن پرداختیم تا دید بهتری نسبت به اهمیت بازیافت مس داشته باشیم.
حالا که با اهمیت بازیافت مس تا حدی آشنا شدیم، می‌خواهیم به منابعی که از آنجا می‌توان ضایعات مس را تامین کرد بپردازیم و با انواع ضایعات مس آشنا شویم، پس با ما همراه باشید.
مس ضایعاتی مناسب برای بازیافت مس کجا پیدا می‌شود؟
محصولات مسی طیف وسیعی را در بر می‌گیرد از این رو در بسیاری از جاها می‌توانیم ضایعات مسی را پیدا کنیم اما به طور کلی می‌توان گفت ضایعات مسی شامل دو دسته خانگی و صنعتی می‌باشند که به آن‌ها خواهیم پرداخت.
ضایعات مسی خانگی:
همه ما وسایل خانگی و ظروف آشپزخانه مسی را از نزدیک دیده‌ایم؛ حالا چه دیگ، سماور، لیوان، پارچ، سینی و از این جور وسایل قدیمی باشند که بیشتر در خانه پدربزرگ مادر بزرگ‌ها پیدا می‌شوند، یا انواع قابلمه‌ها، وسایل تزیینی و لوازم مسی باشند که امروزه تولید می‌شوند در همه خانه‌ها یافت می‌شوند.
گرچه بیشتر بازیافت مس در ایران در بخش ضایعات صنعتی اتفاق میفتد اما لوازم مسی می‌توانند منبع تامین بسیار با ارزشی برای بازیافت مس و بهره مندی از منافع آن باشد که با فروش این وسایل و لوازم مسی کهنه و بلا استفاده در جایی مثل سایت تفکیکان، می‌توانید به چرخیدن چرخ‌های این صنعت مهم و اشتغال زایی حاصل از آن کمک بزرگی کنید.
ضایعات مسی صنعتی:
مس که پس از فولاد بیشترین کاربرد را دارد، در انواع صنایع از جمله خودرو سازی، ساختمان سازی، لوازم و تجهیزات جنگی، سیستم سرمایش و گرمایش و قطعه سازی کاربرد فراوان دارد.
قابلیت استفاده مجدد از مس بازیافتی از عوامل مهم توجه به این فلز و بازیافت مس به حساب می‌آید؛ چون به راحتی و به روش مستقیم می‌توان از بسیاری از مس‌های بازیافتی در اکثر صنایع استفاده کرد و هزینه‌های تولید را تا میزان قابل توجه 85 تا 90 درصد کاهش داد.
بیشترین استفاده مس در تولید سیم‌ها می‌باشد که از آن در ساختمان‌ها، سیم پیچی انواع موتورها، ترانسفورماتور، خطوط انتقال و خودروسازی کاربرد دارد.
استفاده دیگر مس در ساختمان‌ها، در لوله‌ها و سیستم‌های سرمایش و گرمایشی است؛ البته از آن در تولید انواع شیرآلات، رادیاتور خودروها، سکه، مهمات جنگی، لوله کشی و مبدل‌های حرارتی هم استفاده می‌شود.
تجهیزات زیادی مثل بعضی ضایعات کابل و سیم‌ها هستند که به واسطه ترکیب شدن با موادی مثل سرب، طلا و پی وی سی نیاز به تصفیه دارند و به صورت مستقیم نمی‌توان از بازیافت آن‌ها بهره برد.
از طرفی لازم به ذکر است چون هزینه بازیافت مس از بازیافت سایر ضایعات فلزات کمتر است و بهره‌وری و پسماند کمتری دارد، توجه به بازیافت مس و استفاده از مس بازیافتی مورد توجه بیشتری قرار گرفته است.
در ادامه به بررسی انواع ضایعات مس می‌پردازیم
انواع ضایعات مس:
ضایعات مس به دو دسته کهنه و جدید دسته بندی می‌شوند:
ضایعات مس جدید:
این دسته از ضایعات مس شامل مس‌هایی هستند که مورد استفاده قرار نگرفته‌اند یا زمان کوتاهی از تولید آن‌ها می‌گذرد و همچنان به رنگ سرخ و درخشان هستند؛ به همین دلیل قیمت فروش ضایعات مس نو بالاتر از مس کهنه است.
ضایعات مس کهنه:
این دسته همانطور که از اسم‌اش می‌توان فهمید، به مس‌هایی گفته می‌شود که مورد استفاده قرار گرفته و کهنه شده‌اند.
این مس‌ها که به واسطه گذشت زمان و یا استفاده از آن‌ها به رنگ قهوه‌ای در آمده‌اند و درخشش‌شان را از دست داده‌اند، قیمت پایین‌تری نسبت به ضایعات مس جدید و نو دارند.
برخی مس‌ها که اکسید شده و زنگ زده‌اند به رنگ سبز در می‌آیند.
آشنایی با مراحل بازیافت مس:
تا اینجا با اهمیت بازیافت مس، منابع تامین ضایعات مسی و انواع آن آشنا شدیم و در ادامه می‌خواهیم با فرآیند بازیافت این فلز ارزشمند و پرکاربرد آشنا شویم و نحوه بازگشت ضایعات مس به چرخه تولید را بررسی می‌کنیم.
جمع‌آوری:
ابتدای راه بازیافت مس، جمع‌آوری ضایعات مس می‌باشد که لازم است صاحبان مس بتوانند مس‌های ضایعاتی خود را به راحتی به خریداران ضایعات مس بفروشند.
گرچه در گذشته این کار با سختی‌ها و آسیب‌هایی همراه بود اما در حال حاضر با شروع کار وب اپلیکیشن تفکیکان، شما می‌توانید به راحتی و تنها با چند کلیک، ضایعات مس خود یا هر ضایعات دیگری را با خیال راحت، آن هم با قیمتی منصفانه که کارشناسان سایت تفکیکان به شما پیشنهاد می‌کنند به فروش رسانید؛ تا با این کار از مس‌های ضایعاتی به درستی استفاده کرده و علاوه بر درآمد زایی به محیط زیست، اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی کشور کمک کرده باشید.
انتقال:
خریداران ضایعات پس از خریدن ضایعات مسی، آن‌ها را به مراکز جمع‌آوری این فلز برده و در آنجا انبار می‌کنند و وقتی این ضایعات به میزان کافی رسید آن‌ها را بر اساس کیفیتی که دارد و وزن آن محاسبه کرده و به کارخانه‌ها یا کارگاه‌های ذوب مس می‌فروشند تا آماده فرآیند تفکیک، جداسازی و بازیافت نهایی شود.
تفکیک و جداسازی:
ضایعات مس برای اینکه آماده فرآیند بازیافت شوند لازم است ابتدا تفکیک و جداسازی شوند و از سایر فلزات و مواد پاکسازی شوند که این فرآیند به پیچیدگی فرآیند پاکسازی در بازیافت پلاستیک یا سایر فلزات نیست اما بهتر است از مس‌هایی که از بازیافت هر محصول بدست آمده، برای تولید همان محصول استفاده شود؛ برای مثال اگر از بازیافت مس‌های لوازم خانگی برای تولید لوازم خانگی مسی استفاده شود بهتر است.
آسیاب کردن، پرس کردن یا خرد کردن ضایعات مسی در صورت لزوم:
برای آماده شدن برخی ضایعات مسی که بزرگ و حجیم هستند، یا راحت‌تر شدن فرآیند بازیافت مس لازم است این مس‌ها یا با ریخته شدن در دستگاه آسیاب خرد شوند یا با دستگاه‌های پرس و قیچی‌های صنعتی به حجم مناسب تبدیل شوند تا بتوان فرآیند بازیافت را روی آن‌ها اعمال کرد.
بازیافت مس:
برای بازیافت مس، ضایعات مسیِ آماده‌ی بازیافت را در کوره‌های مخصوص ذوب مس ریخته تا به دمای ذوب برسند و پس از ذوب شدن، مس مایع را به شکل شمش‌هایی در آورده و آن‌ها را آماده استفاده مجدد می‌کنند.
فرآیند بازیافت به دو شکل مستقیم و ذوب و تصفیه صورت می‌گیرد که به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت:
بازیافت مس به روش مستقیم:
در این روش مس‌هایی که خلوص بالایی دارند و نیازی به تصفیه ندارند، مستقیما وارد کوره‌های ذوب شده و مجددا مورد استفاده قرار می‌گیرند.
بازیافت مس به روش ذوب و تصفیه:
در این روش، ضایعات مسی که خلوص پایین‌تری دارند و نمی‌توان به صورت مستقیم آن‌ها را بازیافت کرد قرار می‌گیرند که فرآیند بازیافت آن‌ها کمی پیچیده تر است و لازم است فرآیند زیر را طی کنند:
ذوب در کوره به منظور رسیدن به مسی با خلوص 70 تا 90 درصد یا همان مس خام یا مس ساه.
تصفیه اکسیداسیونی به منظور رسیدن به مس با خلوص 96 تا 98 درصد.
تصفیه کوره‌ای به منظور رسیدن به مس با خلوص 98 تا 99.5 درصد.
تصفیه الکتریکی به منظور رسیدن به مس با خلوص 99.9 درصد.
