استفاده از ضایعات کاغذ و کارتن و استفاده‌ی مجدد از آن‌ها در دنیای امروز بسیار اهمیت دارد. کاغذ و کارتن همانطور که می‌دانید از چوب درختان تهیه می‌شوند و برای تولید هر تن کاغذ به قطع ۱۷ درخت تنومند نیاز است.
به این ترتیب، برای تأمین مواد اولیه‌ی صنایع کاغذ و کارتن در هر سال، خیلی درخت باید قطع شود! میزان تولید کاغذ در سال ۲۰۰۶ چیزی حدود ۳۷۲ میلیون تن بوده که پس از ده سال، با رشدی چشمگیری، به ۴۱۰ میلیون تن رسیده است و این روند همچنان ادامه دارد. حالا شما خودتان حساب کنید برای تأمین کاغذ صنایع کاغذ و کارتن چه تعداد درخت باید قطع شود!
از طرفی در سال‌های اخیر به دلیل رشد جمعیت، رشد مصرف و گسترش مصرف گرایی آسیب‌های جبران ناپذیری به محیط زیست وارد شده است و تنها در کشور ما ایران، در سال‌های اخیر بیش از ۳۰۰ هزار هکتار جنگل تخریب شده است. به همین دلیل توجه به بازیافت ضایعات کاغذ و کارتن که مستقیماً با قطع درختان در ارتباط است از اهمیت روزافزونی برخوردار شده است.
اما خوب است پیش از بررسی بیشتر ضایعات کاغذ و کارتن و استفاده‌های آن در صنایع تولیدی، کمی با پیشینه کاغذ آشنا شویم و ببینیم کاغذ چیست و از کجا آمده است.
کاغذ چیست و از کجا آمده است؟
کاغذ در اصطلاح علمی ساختار متراکم سلولزی است که طی فرآیند حرارتی-شیمیایی، تنه‌ی درختان را به خمیر تبدیل کرده و از آن کاغذهایی در ابعاد و ضخامت‌های مختلف ایجاد می‌کنند.
کاغذ در زبان انگلیسی (paper) نام دارد که از ریشه‌ی کلمه‌ی پاپیروس به دست آمده است. پاپیروس گیاهی شبیه به نی است که برای اولین بار در مصر از آن برای تولید کاغذ استفاده شد. مصریان باستان با استفاده از این نی‌ها و چسباندن تکه‌های کوچک آن‌ها به هم، کاغذی برای نوشتن و انتقال اطلاعات می‌ساختند.
البته کاغذ به شکل امروزی‌اش اختراع چینیان است و چینیان در حدود ۲۰۰۰ سال پیش موفق به ساخت کاغذی شبیه به کاغذ امروزی شدند.
در دوران پس از اسلام بود که دانش تولید آن از چینیان، توسط ایرانیان فرا گرفته شد. همچنین این عرب‌ها بودند که برای اولین بار کاغذ را به اروپا بردند و اولین کارخانه‌ی تولید کاغذ در اروپا، در کشور اسپانیا تأسیس شد.
کاغذ که همواره مورد اعتمادترین وسیله برای انتقال دانش و اطلاعات به حساب می‌آمده است، نقش بزرگی در گسترش علم و فرهنگ در جهان دارد.
بازیافت ضایعات کاغذ و کارتن برای کمک به محیط زیست لازم است
از آنجا که چیزی حدود ۱۰٪ از پسماند شهری را ضایعات کاغذ و کارتن تشکیل می‌دهد، توجه به ضایعات کاغذ و کارتن و بازیافت این ضایعات می‌تواند بخش قابل توجهی از نیاز به مواد اولیه‌ی صنایع کاغذ و کارتن را تأمین کند. این کار می‌تواند به میزان قابل توجهی از قطع درختان جلوگیری کند.
اهمیت مدیریت پسماند کاغذ و کارتن در بهبود اقتصاد کشور
به همین دلیل توجه به شیوه‌های مدیریت پسماند بار دیگر اهمیت خود را نشان می‌دهد و می‌تواند با مدیریت درست پسماند کاغذ و کارتن باعث شود درختان کمتری قطع شوند و نیاز کشور به خرید کاغذی که هر تن آن با قیمت ۲۰۰ هزار دلار خریداری می‌شود، به تنی ۱۸۰ دلار کاهش یابد! علاوه بر اینکه با مدیریت درست پسماند، اشتغال‌زایی در زمینه‌ی جمع‌آوری، انتقال، تفکیک و بازیافت ضایعات بالا می‌رود که می‌تواند برای اوضاع کنونی کشور بسیار مهم باشد.
صنایع کاغذ و کارتن از آخال (ضایعات کاغذ) چه استفاده‌هایی می‌کنند
آخال یا ضایعات کاغذ که شامل ضایعات کارتن، ضایعات روزنامه، ضایعات مقوا، کاغذ دیواری و… می‌شود در چندین سال قبل به عنوان زباله در نظر گرفته می‌شد. این رویکرد که باعث هدر‌رفت منابع عظیم ملی می‌شد، در سال‌های گذشته تغییر کرده است. با آگاه‌سازی بخش محیط زیست از استفاده‌هایی که ضایعات کاغذ و کارتن دارند، میزان بازیافت کاغذ و کارتن افزایش یافته است و این ضایعات، بخش اعظمی از مواد اولیه‌ی صنایع تولید مقوا، کارتن و بسته‌بندی را به خود اختصاص داده‌اند.
به این وسیله، صنایع کارتن‌سازی برای تولیدات خود نیازی به مواد اولیه‌ای ندارند که از قطع درختان به دست آمده است و به این ترتیب به میزان قابل توجهی از قطع درختان جلو گیری می‌شود و هزینه‌های اولیه برای تولید مواد اولیه کاهش میابد.
روش‌های استفاده از ضایعات کاغذ و کارتن در صنایع:
ضایعات کارتن و کاغذ که از سطح شهرها، کارخانه‌ها و کارگاه‌ها جمع‌آوری می‌شوند به دو طریق مورد استفاده قرار می‌گیرند:
۱-استفاده‌ی مستقیم از ضایعات روزنامه، کاغذ و کارتن
این کاغذها و کارتن‌های جمع‌آوری شده، مستقیماً برای استفاده در صنایع کشاورزی، چرم‌سازی هنری و حمل و نقل فرستاده می‌شوند و از آن‌ها برای کارهایی مثل بسته‌بندی در جعبه‌های میوه یا محافظ وسایل شکستنی استفاده می‌شود.
۲- استفاده‌ی غیر مستقیم از ضایعات روزنامه، کاغذ و کارتن:
در این شیوه که بسیار سودآور و پر اهمیت است، کاغذ و کارتن ضایعاتی پس از جمع‌آوری، راهی کارخانه‌های بازیافت کاغذ می‌شوند و در آنجا به دو طریق به چرخه‌ی تولید بازگردانده می‌شوند.
عدل‌بندی ضایعات کاغذ و کارتن
متأسفانه کشور ما ایران، از فناوری لازم برای بازیافت ضایعات کاغذ و کارتن به منظور تولید مجدد کاغذ بی‌بهره است. این فناوری‌ها که در دست کشورهای پیشرفته هستند، به دلیل تحریم بودن ایران نمی‌توانند وارد کشور شوند و به این ترتیب تکنولوژی لازم برای تولید کاغذ از ضایعات کاغذ در دسترس نیست.
به همین دلیل بخشی از ضایعات کاغذ و کارتن در دستگاه‌های پرس، به بسته‌های فشرده‌ی کاغذ و کارتن تبدیل می‌شود که به این کار عدل‌بندی می‌گویند. بخشی از این عدل‌ها پس از آماده‌سازی برای صادرات به کشورهایی فرستاده می‌شوند که دارای تکنولوژی بازیافت کاغذ هستند.
بازیافت ضایعات کاغذ و کارتن
در سال‌های اخیر کارخانه‌های تولید کارتن که از مواد اولیه‌ی بازیافتی استفاده می‌کنند افزایش یافته است و این جای خوشحالی دارد.
محصولاتی که از بازیافت کاغذ بدست می‌آید
این کارخانه‌ها پس از تفکیک ضایعات کاغذ و کارتن، آن‌ها را دستگاه‌های مخصوص تبدیل به خمیر می‌کنند. از آنجایی که کاغذها معمولا دارای جوهر هستند، با استفاده از مواد شیمیای جوهر آن‌ها را جدا می‌کنند. همچنین بسیاری از این کاغذها چسب و منگنه در خود دارند و طی فرآیند پاکسازی این چسب و مواد زائد از آن‌ها جدا می‌شوند.
پس از آماده شدن خمیر کاغذ، از آن در تولید لایه‌های مختلف کارتن، مقوای صنعتی، شانه تخم مرغ و کاغذ دیواری استفاده می‌کنند که در ادامه با کاغذ فلوتینگ، کاغذ تست لاینر و کاغذ وایت تاپ آشنا می‌شویم:
کاغذ فلوتینگ:
به لایه‌ی میانی و موج‌دار کارتن‌ها که برای ضربه‌گیری و بالا بردن قدرت تحمل کارتن در برابر فشار استفاده می‌شود، کاغذ فلوتینگ یا موج‌دار می‌گویند.
کاغذ کرافت یا تست لاینر:
کاغذ کرافت در ورق‌سازی و کارتن‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. کاغذ کرافت وقتی از مواد بازیافتی تولید شده باشد به آن تست لاینر می‌گویند.
کاغذ وایت تاپ:
لایه‌های بیرونی کاغذ فلوتینگ یا موج‌دار، کاغذ وایت تاپ است که همانطور که از اسمش پیدا است، یک طرف آن سفید است که برای برچسب زنی استفاده می‌شود.
فواید بازیافت کاغذ و کارتن به طور خلاصه:
از آنجا که کاغذ از درختان تهیه می‌شود، برای تولید آن باید درختان زیادی قطع شود. به همین دلیل بازیافت کاغذ و کارتن مستقیماً به حفظ محیط زیست مربوط می‌شود.
با قطع شدن درختان کمتر هوایی پاک‌تر داریم؛ خوب است بدانید هر درخت ۲۲ کیلو گرم دی‌اکسید کربن را به اکسیژن تبدیل می‌کند که برای استفاده‌ی دو انسان بالغ در سال کافی است. همچنین برای تولید هر تن درخت باید ۱۷ درخت تنومند قطع شوند. سالیانه چیزی بیش از ۴۱۰ میلیون تن کاغذ در جهان تولید می‌شود. خودتان تعداد درختانی که باید قطع شود را حساب کنید و ببینید چقدر دی‌اکسید کربن به اکسیژن تبدیل نمی‌شود!
از طرفی برای خرید هر تن کاغذ چیزی حدود ۳۰۰ هزار دلار باید هزینه کرد؛ در صورتی که با بازیافت کاغذ و کارتن می‌توان آن را با ۱۸۰ دلار تهیه کرد.
از طرف دیگر بازیافت ضایعات کاغذ شامل مراحل جمع‌آوری، انتقال، تفکیک و بازیافت است و هر کدام از این مراحل باعث ایجاد شغل‌های زیادی در سطح کشور می‌شود.
با توجه به این موارد، بدیهی است باید به بازیافت کاغذ و کارتن توجه بسیار بیشتری شود.
